Rodzaje, przekroje, kolory przewodów elektrycznych stosowanych w domowych instalacjach elektrycznych – współczesnych i starszych.
W tym artykule poruszane kwestie dotyczą instalacji wewnętrznych, standardowych, stosowanych w domach i mieszkaniach
Zarezerwowane kolory, wymagane przekroje i ilości żył okablowania w domach i mieszkaniach. Zasady stosowania i spotykane błędy.
Rodzaje przewodów – materiał
Obecnie w wewnętrznych instalacjach w domach i mieszkaniach stosuje się przewody wykonane z miedzi. Wynika to wprost z Rozporządzenia (stan prawny na rok 2023) – Paragraf 183.1, pkt. 9: „W instalacjach elektrycznych należy stosować […] przewody elektryczne z żyłami wykonanymi wyłącznie z miedzi, jeżeli ich przekrój nie przekracza 10 mm2”.
W starszych instalacjach można jednak spotkać przewody aluminiowe. W przypadku przewodów o przekroju większym niż 10mm2 – np. WLZ można nadal stosować przewody aluminiowe, których główną zaletą jest niższa cena.
W tym artykule nie są poruszane kwestie dotyczące urządzeń wymagające indywidualnego zasilania i zabezpieczenia. Więcej na temat doboru przewodów na przykładzie WLZ.
W przypadku napraw, częściowych modyfikacji, włączeń przewodów o przekrojach ponad 10mm2 wymagających połączenia przewodów miedzianych i aluminiowych należy zastosować odpowiednie złączki – np. Wago z pastą do takich połączeń lub mosiężne – nie należy bezpośrednio łączyć przewodów aluminiowych z miedzianymi.
Rodzaje przewodów – drut, linka
Powszechnie spotyka się przewody których żyły wykonane są z pojedynczego drutu lub splotu cienkich drucików (linki). Zaletą linki jest elastyczność (która może być także wadą), dlatego częsato jest stosowana do połączeń elastycznych – np. w przewodach zasilających do urządzeń.
W Polsce do wykonywania instalacji elektrycznych najczęściej stosuje się przewody układane wtynkowo jednodrutowe, płaskie np. YDYp-żo 3×2,5, 5×2,5, 3×1,5, 4×1,5.
Stosowanie przewodów płaskich jednodrutowych ma wiele praktycznych zalet, wpływających na koszt wykonania instalacji – np. możliwość układania wtynkowo zachowując minimalną grubość przykrycia tynkiem 5mm (w przypadku przewodów okrągłych byłaby potrzebna grubsza warstwa tynku lub bruzdowanie i układanie przewodów w bruzdach), brak konieczności zaciskania tulejek (możliwość łatwego łączenia w zaciskach łączników i gniazd lub złączkach sprężynowych).
Kolory żył
Niezależnie od materiału, przekroju, rodzaju przewodu stosuje się odpowiednią dla funkcji kolorystykę. Dla przewodu ochronnego PE zarezerwowany jest kolor izolacji zółto-zielony, dla przewodu neutralnego N niebieski. Przewód ochronno neutralny (PEN) należy oznaczyć kolorem zarówno żółtozielonym jak i niebieskim. W przypadku zmiany funkcji przewodu należy trwale oznakować co najmniej oba końce przewodu właściwym kolorem. Można to wykonać np. koszulkami termokurczliwymi o właściwym dla funkcji kolorze.
Pozostałe kolory nie są zarezerwowane i przypisane do funkcji, jednak przyjęło się w Polsce stosowanie kolorów brązowego, czarnego i szarego dla przewodów fazowych.
Przekroje i ilości żył
Standardowo we współczesnych instalacjach mieszkaniowych stosuje się przekroje żył 1,5mm2 oraz 2,5mm2. Rzadziej występują przewody o przekroju 4mm2.
Minimalny przekrój przewodów układanych na stałe wynosi 1,5mm2 (ze względu na wytrzymałość mechaniczną), więc nie stosuje się w instalacjach elektrycznych przewodów o mniejszych przekrojach. Wymóg ten dotyczy jedynie przewodów układanych na stałe, w odbiornikach często stosuje się znacznie mniejsze przekroje.
Standardowo stosuje się przewody o przekroju 1,5mm2 dla oświetlenia, 2,5mm2 dla gniazd. Większe przekroje stosuje się rzadko, dla urządzeń wymagających indywidualnego zabezpieczenia i zasilania. Wynikają z tego zabezpieczenia dla poszczególnych obwodów – standardowo stosuje się B10A dla przewodów 1,5mm2 i B16A dla przewodów 2,5mm2. Więcej o zabezpieczeniach.
Minimalna ilość żył to 3 – wynika to pośrednio z Rozporządzenia – „Należy stosować oddzielny przewód ochronny i neutralny, w obwodach rozdzielczych i odbiorczych” – wymagana jest żyła PE, N a do zasilania potrzebna jest jeszcze L – to już 3 żyły dla obwodów 1-fazowych. Wynikają z tego także kolory 2 żył – żółto-zielony dla PE i niebieski dla N.
W przypadku odbiorników 3-fazowych także stosujemy oddzielne przewody PE i N oraz 3 przewody fazowe – co daje łącznie 5 żył.
Dla oświetlenia stosuje się przewody 3×1,5mm2, 4×1,5mm2, 5×1,5mm2. Tu także istotny jest obowiązek stosowania żył PE i N, do łącznika wystarczy więc 3-żyłowy przewód. Od łącznika zależnie od ilości niezależnie załączanych źródeł światła – 4 lub 5 żył. Dla połączenia łączników schodowych lub schodowych i krzyżowych stosuje się przewody 4 lub 5 żyłowe (zazwyczaj wystarczające są 4-żyłowe).
Często spotykane błędy
Chyba najczęściej spotyka się błąd polegający na zmianie funkcji przewodu bez trwałego oznakowania tej zmiany. Dotyczy to szczególnie wykorzystania żyły PE jako jednej z fazowych. Jest to ułatwienie np. w przypadku montażu oprawy z większą ilością niezależnych źródeł światła. Takie postępowanie może prowadzić do porażenia, dlatego warto zachować szczególną uwagę i sprawdzać funkcję przewodu.
Częstym błędem jest także stosowanie niewłaściwych przekrojów przewodów. Nie zmienia się przekroju w danym obwodzie poza wyjątkami i sposobami opisanymi w Normach. W praktyce często widuje się podłączenie oświetlenia przewodem 1,5mm2 do obwodu gniazd zabezpieczonego wyłącznikiem nadprądowym B16A.
Niewłaściwe zabezpieczenia. Wymiana zabezpieczeń na „mocniejsze”, czyli o większym prądzie znamionowym i/lub innej charakterystyce może powodować przekroczenie wytrzymałości prądowej długotrwałej i doprowadzić do uszkodzenia izolacji, pożaru, porażenia. Dotyczy to szczególnie gniazd do których podłaczone są urządzenia o zbyt dużej mocy lub zbyt wiele urządzeń pracujących jednocześnie. Zabezpieczenia powinny być dobrane do okablowania aby skutecznie chronić instalacje przed skutkami zwarć czy przeciążeń.